Het spoorgoederenvervoer in 2050: De toekomst begint nu

In 2050 is de CO2-uitstoot van de mobiliteitssector met 90% gedaald. De verdubbeling van het goederenvervoer per spoor heeft daar een ongekende bijdrage aan geleverd.

Tekst: Marco Barneveld
Deze toekomstvisie kwam tot stand dankzij de input van Paul Zoeter, Bas Reijnders en Eric Nooijen, de drie genomineerden voor de Rail Cargo Award voor Person of the Year.

We schrijven 2050. “The best way to predict the future is to invent it,” zei Alan Kay, de vader van de laptop, ooit. Met vereende krachten zijn de Nederlandse, en Europese, stakeholders eendrachtig aan de slag gegaan. Hobbels, die in 2021 nog een onneembaar leken, zijn geslecht. De sector heeft haar eigen toekomst uitgevonden. De politieke noodzaak, een steeds sneller veranderend klimaat en de concurrentiepositie van Nederland enerzijds en Europa als geheel anderzijds, waren de katalysatoren van dit proces.

European Green Deal

In december 2020 presenteerde Europese Commissie haar ‘Strategie voor duurzame en slimme mobiliteit’ als onderdeel van de European Green Deal. Het actieplan zette koers naar een vermindering van de CO2-uitstoot met 90 procent. In dit actieplan voorzag de Commissie de spoorwegsector in een belangrijke rol naar een toekomstbestendige, slimme, competitieve en betaalbare mobiliteit voor de toekomst.

“Om onze klimaatdoelstellingen te halen, moeten de emissies van de vervoerssector een duidelijk neerwaartse trend gaan vertonen,” zei Frans Timmermans, toentertijd Executive Vicepresident voor de European Green Deal. Die strategie bracht een verschuiving teweeg in de manier waarop mensen en goederen zich door Europa verplaatsen. Het maakte het tevens uiteindelijk eenvoudiger om verschillende vervoerswijzen te combineren in één reis. Het vliegtuig naar Parijs? Niet als je er snel wilt zijn, dan pak je de trein.

Capaciteitsvergroting

Voor het goederenvervoer per spoor stond in de Green Deal dat 75 procent van het binnenlandse goederenvervoer dat nu over de weg gaat, moest worden overgeheveld naar het spoor en de binnenvaart. Daarvoor was capaciteitsvergroting enorm belangrijk.

Immers, in de situatie van 2021, was het goederenvervoer ondergeschikt aan het personenvervoer. Doordat er steeds meer personentreinen reden, was het soms bijna niet te doen om overdag een plek te vinden voor goederentreinen.

Onderdeel van het actieplan was om het hogesnelheidsverkeer te verdrievoudigen. Het aantal hogesnelheidslijnen is dankzij Europese investeringen, en een herziening van de staatssteunregels voor spoorwegen om multimodaliteit publiek te kunnen financieren, sterk uitgebreid. Hierdoor is de capaciteit op de oudere sporen, geschikt voor zware goederentreinen, toegenomen.

Internet of Logistics

Daarmee kwam er meer capaciteit op het ‘oude’ spoor voor goederenvervoer. Treinen met een lengte van duizend meter zijn doodnormaal. Dat, in combinatie met een Internet of Logistics (IoL), zorgt er nu in 2050 voor dat de frequentie en capaciteit van goederentreinen ongekend groter is geworden. Tot op de seconde nauwkeurig.

Het Europese goederenvervoer per spoor was voor de invoering van IoL, waarbij alle logistieke informatie in een gesloten systeem aan elkaar gekoppeld is, een complex ecosysteem. Het bestond uit een grote verscheidenheid aan organisaties die allemaal fysieke middelen en netwerken deelden, maar nauwelijks digitale gegevens uitwisselden.

Slimme technologie

Inmiddels is de complete logistieke sector door middel van slimme technologie aan elkaar gekoppeld. Het IoL ondersteunt, de uitwisseling van gegevens over laadeenheden, de identificatie en locatie van treinwagons, multimediabestanden en documenten tussen alle exploitanten van een multimodaal rail-weg-luchtvervoerssysteem.

Resource Description Framework (RDF) zorgen voor een gedeelde digitale infrastructuur, waar informatie over elke zending kan worden uitgewisseld langs de hele multimodale leveringsketen. Verladers, vervoerders en expediteurs hebben volledige zicht op de positie, de omstandigheden en de verwachte aankomsttijden van de vracht. Maar wat belangrijk is, of het nu gaat om terminals, spoorwegmaatschappijen, wegvervoerders, elke speler behoudt de controle over de gegevens die hij publiceert. Al heeft men ingezien dat het delen van informatie zoals aankomsttijden, locatiebepaling, vrachtinformatie etc. binnen de gehele keten als smeermiddel werkt voor het versoepelen van de samenwerking. Het IoL heeft de operationele efficiëntie verhoogt en de volumegroei van een van de milieuvriendelijkste vervoerswijzen veiliggesteld.

Waterstof

En het spoor is zelfs nog milieuvriendelijker geworden. Diesellocs vind je alleen nog in musea. In heel Europa is het spoor inmiddels geëlektrificeerd, al hebben waterstof aangedreven locomotieven een vaste plek te verworven op het spoor. Ook andere innovaties hebben kopzorgen weggenomen. Zoals autonome, zelfrijdende locomotieven met lichtere wagons van een supersterk, maar vederlicht composietmateriaal, in combinatie met nieuwe remsystemen die nauwelijks geluid maken, maar ook automatische koppelingen.

Overkappingen

Overkappingen van stukken spoor die dicht bij steden rijden, zorgen ervoor dat geluidsoverlast van goederentreinen tot een absoluut minimum is beperkt. Die lichtere wagons zorgen er tevens voor dat het tonnage aan goederen per wagon met honderden tonnen omhoog is gegaan. De inspectie van sporen en rollend materieel is geautomatiseerd door locomotieven uit te rusten met intelligente spoordetectietechnologie, terwijl detectoren op treinstellen wielen, lagers en remmen controleren op problemen.

Ook in de zogenaamde Last Mile zijn ongekende verbeteringen doorgevoerd. Zelfrijdende wagons zetten zichzelf op hun plek in de opstalruimtes en het aantal opstalruimtes zijn op slimme wijze uitgebreid met zo min mogelijk impact op het gewone spoor.

Uniformiteit

Vergunningen en grensoverschrijdende regels zorgden in het verleden niet alleen voor veel verspilling van tijd en ergernissen, het was simpelweg inefficiënt. Nederland was ooit een van de eerste landen die het Vierde Spoorwegpakket invoerde, kortom vanaf dat moment werd het proces van vergunningsverlening voor spoorvoertuigen centraal Europees geregeld.

Deze geharmoniseerde en uniforme Europese certificering van voertuigen leverde een enorme kostenbesparingen op voor grensoverschrijdende treinen. Beetje bij beetje werden alle binnenlandse voorschriften, betreibsfreigabes en technische belemmeringen Europees gestandaardiseerd en werden de regels voor de toewijzing van spoorwegcapaciteit verbeterd om flexibele treintrajecten mogelijk te maken. Daarnaast zorgt de voltooiing van het TEN-T-netwerk, inclusief de hogesnelheidslijnen, voor betere verbindingen op de belangrijkste corridors. Het duurde even, maar de Europese eenwording is nu ook op het spoor een feit.

De toekomst is aan ons

In 2050 floreert de spoorgoederensector als nooit tevoren. Een prestatie die niet mogelijk was geweest zonder de tomeloze inzet en samenwerking van alle stakeholders. Spoorgoederenvervoer, de toekomst is aan ons.