Voordelen van intermodaliteit; op het duurzame spoor

Er moeten meer goederen via het spoor worden vervoerd, anders halen we de klimaatdoelstellingen niet. Er zijn allerlei initiatieven in de goede richting, maar de praktijk is weleens weerbarstig. Ook verladers twijfelen soms, ondanks dat een betrouwbare en concurrerende spoorverbinding legio voordelen kent. Ricoh Europe SCM laat dat zien.

Meer lading op het spoor en minder over de weg is een belangrijke doelstelling van de Europese Commissie voor het behalen van haar klimaatambities. Het spoorvervoer is vaak elektrisch en loopt daarin voor op het wegtransport en de binnenvaart. Bovendien verlaagt het de filedruk op de weg.

“Modal shift naar duurzamere vervoerswijzen staat bovenaan.”

Een bedrijf dat de waarde van het spoor allang onderkend heeft, is Ricoh Europe SCM, leverancier van kopieerapparaten en printers. Voor zijn goederenvervoer werkt Ricoh samen met verschillende logistiek dienstverleners, maar het bedrijf bepaalt zelf de vervoerswijze van de zendingen. Zo is het in 2008 begonnen met de modal shift naar spoorvervoer, vertelt manager Transport Martijn Spee: “Dat doen we in de eerste plaats voor het milieu natuurlijk. Ricoh heeft als doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn en in 2030 30 procent minder CO2 uit te stoten in vergelijking met 1990. Om dat te bereiken nemen we verschillende initiatieven. Modal shift naar duurzamere vervoerswijzen staat bovenaan. We kijken waar dit kan en doen het vervolgens.”

BigMile

De Europese Unie (EU) heeft berekend dat transport verantwoordelijk is voor 25 procent van de totale CO2-emissies in de EU. Daarbinnen is het spoorvervoer verantwoordelijk voor slechts 0,4 procent van de emissies van de hele EU-vervoers-sector. Ook Ricoh ziet de gunstige duurzaamheidseffecten van het spoor. “Wij zetten ongeveer twintig containers per week op het spoor. Dat is ongeveer 15 procent van ons totale volume, maar het neemt slechts 1,3 procent van onze CO2-uitstoot voor zijn rekening. Hoe we deze CO2-winst berekenen? Met behulp van BigMile”, aldus Spee, die ook voorzitter is van de Raad van Spoorverladers van evofenedex.

“Het programma vertelt je precies wat je klimaatwinst is”

BigMile is een online platform dat bedrijven helpt de uitstoot van alle logistieke activiteiten vast te stellen. En dan op allerlei manieren: over de volledige keten, per zending, en voor de verschillende modaliteiten. Spee: “Het programma vertelt je precies wat je klimaatwinst is als je een lading van de weg af haalt en in een trein stopt. Zo weet je waar verbetering te behalen is. Het is echt een aanrader voor de logistiek manager die betere gegevens bij de hand wil hebben en scherpere analyses wil maken.”

Noordtak Betuweroute

Europees commissaris Timmermans heeft in de Green Deal – het programma van de Europese Commissie om klimaatverandering tegen te gaan – aangegeven dat het grensoverschrijdende transport veel meer over het spoor moet. Maar dit gaat niet vanzelf. Er zijn allerlei initiatieven om dit te bespoedigen.  Zo heeft evofenedex, samen met de havenbedrijven van Rotterdam en Amsterdam, in oktober 2021 een open brief overhandigd aan de Nederlandse ambassadeur voor het Europese spoorvervoer, Wim van de Camp. Het is een pleidooi om het spoorgoederenvervoer van en naar de havens aantrekkelijker te maken voor handels- en productiebedrijven. Dat kan volgens de opstellers van de brief door te investeren in nieuwe spoorverbindingen, door de kosten voor het gebruik van spoor laag te houden en door de impact voor omwonenden van het spoor te beperken.

Concreet wordt in de brief de zogenoemde Noordtak van de Betuweroute gepromoot: een aftakking van de huidige spoorverbinding tussen Nederland en Duitsland. Die loopt dan via de grensovergang Oldenzaal-Bad Bentheim. Deze route zou meer mogelijkheden bieden voor goederenvervoer per spoor naar andere Europese landen en minder hinder met zich meebrengen voor omwonenden.

Kort na de brief werd in de Tweede Kamer een motie aangenomen van VVD-Kamerleden Peter de Groot en Fahid Minhas om onderzoek te doen naar de aanleg van de Noordtak. “Een mooi succes”, vindt Geert van Eijk, beleidsadviseur Vervoer bij evofenedex. Om gevolg te geven aan de motie laat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in de eerste helft van dit jaar een haalbaarheidsstudie naar de Noordtak uitvoeren.

“ Spoorvervoer is pas rendabel bij afstanden van meer dan zeshonderd kilometer”

Rendabel

Ricoh maakt inmiddels gebruik van spoorverbindingen naar Italië, Tsjechië, Zweden en Oostenrijk. In de praktijk gaat het dan altijd om intermodaal vervoer: het eerste stukje tot aan de spoorterminal en het laatste stukje vanaf de terminal gaan per truck, en het hele stuk ertussenin gaat over het spoor. Daarnaast vervoert het bedrijf grote volumes goederen naar Noord-Frankrijk en Duitsland, maar volgens Spee heeft het (nog) geen zin om dit per spoor te doen. “In Noord-Frankrijk bijvoorbeeld is er eigenlijk geen spoorinfrastructuur beschikbaar. Er ligt wel spoor, maar er zijn geen spoorterminals. De afstand is te kort om de investeringen die nodig zijn rendabel te maken. Met het laden en lossen meegerekend is spoorvervoer pas rendabel bij afstanden van meer dan zeshonderd kilometer. Ook in Duitsland zijn veel bestemmingen ‘te dichtbij’. Daarnaast geldt voor Ricoh dat de Duitse goederenstromen verspreid zijn over een stuk of tien trajecten, dus daar is het volume per zending sowieso niet groot genoeg voor het spoor.”

Verstoringen

Los daarvan kent Duitsland op dit moment ook problemen op het spoor. Daarover heeft de European Shippers’ Council (ESC), waarvan evofenedex één van de oprichters is, eind vorig jaar samen met andere Europese organisaties een brief ge-stuurd naar de Europese Commissie. Daarin uiten de partijen hun bezorgdheid over de vele verstoringen op het Duitse spoorwegnet. Door bouwwerkzaamheden aan het spoor ligt het goederenvervoer op de hoofdcorridors bijna stil.

De ESC en de andere organisaties dringen erop aan dat de Duitse spoornetbeheerder maatregelen neemt om blijvende schade aan het Europese spoorgoederenvervoer te voorkomen en modal shift mogelijk te houden. Bijvoorbeeld: een betere afstemming tussen infrastructuurbeheerders, monitoring van bouwwerkzaamheden, inzetten van extra treinen en beschikbaarheid van noodplannen bij storingen.

“ Het spoor heeft meer capaciteit op dit moment”

Alhoewel Ricoh zelf weinig last ondervindt, herkent Spee de problemen wel: “Inderdaad: bij verstoringen op een traject is spoorvervoer niet echt flexibel. Als er bijvoorbeeld een lawine is in de Alpen, keer je de trein niet zomaar even. Op dat moment moet je wachten tot de vertraging is opgelost, omdat er geen alternatieven zijn. Dat is best lastig.”

Maar op andere fronten is het spoor volgens Spee juist weer flexibeler dan wegvervoer. “Je kunt bijvoorbeeld een lading een paar dagen op een spoorterminal laten staan als je magazijn vol is. Bij een vrachtauto kan dat niet. Daarnaast heeft het spoor meer capaciteit op dit moment; er is een tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Het wegtransport piept en kraakt aan alle kanten, en er zijn steeds meer vertragingen.”

Geen excuus meer

Spee vindt dan ook – de problemen in Duitsland even buiten beschouwing latend – dat dit hét moment is voor logistiek managers die nog niet intermodaal laten vervoeren, erover na te gaan denken. “Er zijn binnen Europa genoeg spoorverbindingen, zeker naar Zuid-Europa. Als je goederen daarnaartoe vervoert, heb je eigenlijk geen excuus meer om dat niet over het spoor te doen. Ook al heb je maar weinig volume te vervoeren.” Ook de Nederlandse overheid stimuleert waar mogelijk het spoorgoederenvervoer, bijvoorbeeld met een maatregelen-pakket dat in 2018 van start ging. In december 2021 is daarvan de ‘Evaluatie Maatregelenpakket Spoorgoederenvervoer’ verschenen, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Van Eijk (evofenedex): “Na 3,5 jaar zijn nog niet alle maatregelen volledig uitgevoerd, maar er wordt wel veel van verwacht. Het is mooi dat de eerste 740 meter lange treinen al rijden. Wel van belang is om dit de komende tijd verder uit te breiden binnen Europa, zodat er in de toekomst op alle belangrijke spoorgoederencorridors met lange treinen gereden kan worden. Dit kan zorgen voor kostenverlaging in met name het intermodaal vervoer, waardoor ook de prijs van het vervoer voor verladers kan dalen.”

Ook moeten volgens Van Eijk de capaciteit en betrouwbaarheid van het spoor nog verder omhoog. “Het achterstallig onderhoud aan de spoorinfrastructuur moet verder worden opgepakt en het Europese spoormanagementsysteem ERTMS moet zo snel mogelijk worden uitgerold. Betrouwbaarheid van het spoor is cruciaal om bedrijven over de streep te trekken hiervan gebruik te gaan maken.”

Krachten bundelen

De meeste vervoerders en verladers zijn nog niet zo ver om meer te willen betalen en te investeren in duurzamer transport, is de ervaring van Spee. “Terwijl ze eigenlijk de krachten zouden moeten bundelen. Je moet volume hebben om echte spoorcorridors te ontwikkelen; dan worden die verbindingen steeds beter, betrouwbaarder en voordeliger. Maar íémand moet ermee starten. Daarom kijken wij ook met belangstelling naar de spoorverbinding met Moskou, waarvoor inmiddels een pilot is geweest. Als onze logistiek dienstverlener ons daarvoor straks een goed aanbod doet, gaan wij wel mee.” Ook bij de klanten van Ricoh lijkt er een kentering gaande te zijn. “Ze stellen ons steeds vaker de vraag: wat doen jullie aan duurzaam transport? Zij hebben immers ook hun eigen duurzaamheidsdoelstellingen. Wij gaan dan in gesprek: we kunnen duurzamer leveren, maar het duurt dan iets langer of het is iets duurder. Dat snappen bedrijven inmiddels. Dus een tip voor alle bedrijven die aan het nadenken zijn over modal shift, maar aarzelen omdat het veranderingen meebrengt: ga in gesprek met je klant. Leg uit wat je wilt gaan doen en wat het oplevert. Klanten willen ook meewerken aan een betere wereld. Je kunt als bedrijf tegenwoordig niet meer achteroverleunen.”

Van Eijk van evofenedex vult aan: “Iedereen is doordrongen van de noodzaak van meer spoorvervoer, maar voorlopig zijn er nog wel wat hordes te nemen. Ook al gaat het misschien wat te langzaam, er zijn goede ontwikkelingen voor het spoor-goederenvervoer, en we verwachten dat deze substantieel gaan bijdragen aan de klimaatdoelstellingen en de logistiek van verladend Nederland.”

• Wie wil inventariseren of spoorvervoer kansen voor hun bedrijf biedt, kan kosteloos een Modal Shift Quickscan laten uitvoeren door evofenedex, zie www.modalshift.nl.

• Leden van evofenedex kunnen tegen een geredu-ceerd tarief gebruikmaken van de tool van BigMile, zie www.evofenedex.nl/advies/berekenen-met-bigmile.

Bron: Evofenedex logisticx februari 2022